Deze eeuw keken er niet eerder zo weinig mensen naar Oranje op een WK

BASRİ DOĞAN | TR724

Een dieptepunt in de kijkcijfers: 3,8 miljoen mensen zagen dinsdag hoe het Nederlands elftal gastland Qatar versloeg op het WK voetbal.

Nog niet eerder in deze eeuw keken zo weinig mensen naar de groepsduels van Oranje op een eindtoernooi als nu.

Ver voordat het elftal van bondscoach Louis van Gaal maar één stap op het veld had gezet, werd al opgeroepen tot een boycot van dit WK. De mensenrechtenschendingen in Qatar en de honderden doden die bij de bouw van de stadions vielen, leidden wereldwijd tot woede. Mediabureau GroupM analyseerde de kijkcijfers van Stichting KijkOnderzoek vanaf 2000 en trekt de conclusie: tot nu toe kijken er minder mensen naar Oranje.

De vraag waarom er slechts 3,8 miljoen mensen naar de derde groepswedstrijd van Oranje keken, is moeilijk te beantwoorden. “Het lijkt een combinatie van het tijdstip (16.00 uur, red.) en de onaantrekkelijkheid van de wedstrijd. Mogelijk spelen het tumult rond het WK en het feit dat Nederland tegen Qatar speelde ook mee”, zegt mediaspecialist Jim Leeuw van GroupM. Ook is het voor het eerst dat een WK voetbal in november in plaats van juni gehouden wordt. Het is onduidelijk in hoeverre dat van invloed is op de kijkcijfers.

Toen Nederland tijdens het WK van 2010 middagwedstrijden speelde, werden die ook minder dan gemiddeld bekeken. Zo keken op maandag 14 juni 2010 om 13.30 uur ook ‘slechts’ 4,2 miljoen mensen naar de openingswedstrijd tegen Denemarken. De eerstvolgende wedstrijd tegen Japan trok op hetzelfde tijdstip meer kijkers: 5,7 miljoen. Maar dat duel werd op zaterdag gespeeld.

De kijkcijfers van Oranjewedstrijden tijdens de WK’s sinds 2010

WK 2010 Nederland-Denemarken: 4,2 miljoen kijkers
WK 2010 Nederland-Japan: 5,7 miljoen kijkers
WK 2010 Nederland-Kameroen: 7,2 miljoen kijkers
WK 2014 Nederland-Spanje: 7,2 miljoen kijkers
WK 2014 Nederland-Australië: 7,9 miljoen kijkers
WK 2014 Nederland-Chili: 8,1 miljoen kijkers
WK 2022 Nederland-Senegal: 4,3 miljoen kijkers
WK 2022 Nederland-Ecuador: 4,4 miljoen kijkers
WK 2022 Nederland-Qatar: 3,8 miljoen kijkers

Naarmate Oranje verder komt kijken meer mensen

Volgens Leeuw zou het kunnen dat er meer mensen gaan kijken naarmate Oranje verder komt in het toernooi. “Dat wijzen de kijkcijfers van 2010 ook uit. De wedstrijden Nederland-Slowakije en Nederland-Brazilië werden op een doordeweekse dag om 16.00 uur gespeeld en toch door respectievelijk zes en zeven miljoen mensen bekeken.”

Een vergelijking tussen de verschillende WK’s en EK’s wijst uit dat het aantal kijkers tussen 2000 en 2014 redelijk stabiel was. De toernooien waarop Nederland verder kwamen, trokken gemiddeld meer kijkers. “Het EK van 2020 (in de zomer van 2021, red.) werd al wel significant minder goed bekeken, met gemiddeld slechts 5,5 miljoen kijkers, terwijl het tijdstip en de dagen toen wel gunstig waren. Corona en lockdowns speelden misschien mee. En het was toen ook zeven jaar geleden dat Nederland meedeed aan een eindtoernooi.”

Leeuw ziet het aantal kijkers dit WK nog wel aantrekken. “Van de wedstrijd tegen de Verenigde Staten van aanstaande zaterdag verwacht ik nog niet zo veel. Komt er een kwartfinale tegen Argentinië, dan is die ook gewoon weer goed voor zes à zeven miljoen kijkers”, verwacht hij.

Wat volgens GroupM opvallend is: er kijken net zo veel zestigplussers naar dit WK als naar voorgaande edities. “Het zijn de jongeren die het laten afweten. Vooral mensen van veertig jaar of jonger kijken minder naar dit WK. En voetbalfans kijken in steeds kleinere groepen.”

Oranje speelt zaterdag om 16.00 uur tegen de Verenigde Staten in de achtste finales. Die wedstrijd is live op NPO1 te zien. Het grote kijkevenement in de Johan Cruijff ArenA gaat niet door: er waren niet genoeg geïnteresseerden.
Zo worden kijkcijfers nu nog gemeten

De Stichting Kijkonderzoek meet dagelijks hoeveel mensen er naar een programma kijken, bijvoorbeeld van de wedstrijden van het Nederlands Elftal. Dat gebeiurt al jaren via een zogenaamd kijkkastje dat in 1250 huishoudens staat. In deze huishoudens wonen ongeveer 2800 mensen. Het kastje registreert het geluid van de televisie. Zo wordt duidelijk wie wat keek. Het kastje kan ook meten naar welk programma een gezinslid kijkt, want iedereen heeft een eigen knop.
Het is al jaren ‘geheim’ wie zo’n kijkkastje heeft. De methode heeft zijn nadelen, want er wordt alleen gemeten wie er op het tv-toestel naar lineaire (geprogrammeerde) tv kijkt. Kijkt iemand bijvoorbeeld via de NOS app naar de verrichtingen van Oranje, dan wordt dat nu nog niet gemeten. Wel wordt uitgesteld kijken in het onderzoek meegenomen, ofwel: wie keek er achteraf naar een programma?

Ook kijken naar Oranje in openbare ruimtes meet het huidige kijkonderzoek niet. SKO meet dat op basis van een steekproef.

Het kijkonderzoek gaat net als de luistercijfers op de schop. Vanaf komend jaar wordt een nieuw kijkonderzoek geïntroduceerd waarvan ook een app die mensen bij zich dragen onderdeel is naast de kijkkastjes. Het gaat om een appmeter die geluidssignalen ontvangt.

Het nieuwe luisteronderzoek begint al op 1 januari volgend jaar, voor het nieuwe kijkonderzoek is nog geen startdatum vastgesteld. Het streven is ergens in 2023.