Abdullah Öcalan, de gevangen leider van de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK), heeft de Turkse regering opgeroepen het ‘recht op hoop’ te implementeren. Dit is een wettelijk principe dat gevangenen die een levenslange gevangenisstraf uitzitten in aanmerking laat komen voor voorwaardelijke vrijlating. Hij stelt dat dit een noodzakelijke stap is die duizenden gevangenen raakt.
Öcalan’s opmerkingen werden overgebracht door zijn advocaten van het in Istanbul gevestigde advocatenkantoor Asrın, die hem eerder deze week op het gevangeniseiland Imrali ontmoetten. Het bezoek bood de advocaten een zeldzame gelegenheid om te spreken met de PKK-leider, die sinds zijn arrestatie en uitlevering aan Turkije in 1999 een levenslange gevangenisstraf uitzit.
Volgens de verklaring van de advocaten zei de 76-jarige Öcalan: “Het ‘recht op hoop’ is een stap die de staat moet zetten. De staat moet deze last verlichten. Deze kwestie raakt duizenden mensen. Vanuit elk perspectief moet het worden opgelost. Recht, politiek en rechtvaardigheid vereisen dit.”
Advocaten verwijzen naar de uitspraak van het EHRM en de oproep van de Raad van Europa
In hun verklaring herinnerden de advocaten eraan dat het Comité van Ministers van de Raad van Europa, tijdens een vergadering medio september, Turkije er opnieuw toe heeft aangespoord zijn wetgeving in overeenstemming te brengen met een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) over het “recht op hoop”.
Het Comité van Ministers stelde in een interim-resolutie dat Turkije wettelijke hervormingen moet doorvoeren om ervoor te zorgen dat tot levenslang veroordeelde gevangenen een kans op vrijlating hebben na het uitzitten van een minimumstraf op basis van de relevante uitspraak van het EHRM.
Volgens de advocaten benadrukte Öcalan dat dit principe essentieel is om de naleving van internationale mensenrechtennormen te waarborgen. Ze citeerden hem met de woorden dat het niet alleen gaat om juridische hervormingen, maar ook om rechtvaardigheid en verzoening die de samenleving als geheel aangaan.
“De staat moet deze last wegnemen”, zei Öcalan, verwijzend naar het Turkse juridische kader dat momenteel mensen die veroordeeld zijn tot een levenslange gevangenisstraf met verzwaring, zoals hijzelf, uitsluit van voorwaardelijke invrijheidstelling.
Volgens de meest recente gegevens van de Civil Society in the Penal System Association (CISST) zitten 1453 mensen in Turkije een levenslange gevangenisstraf met verzwaring uit, terwijl er geen actuele openbare gegevens beschikbaar zijn over mensen die een standaard levenslange gevangenisstraf uitzitten.
Het debat over het “recht op hoop” werd in Turkije nieuw leven ingeblazen als onderdeel van een lopend vredesproces met de PKK, als gevolg waarvan besloot de PKK een einde te maken aan haar decennialange gewapende campagne tegen Turkije.
De PKK, die sinds de jaren 80 een gewapende opstand tegen de Turkse staat voert, wordt door Turkije en zijn westerse bondgenoten aangemerkt als een terroristische organisatie.
Het hernieuwde vredesproces met de PKK werd in oktober 2024 in gang gezet door Devlet Bahçeli, leider van de extreemrechtse Nationalistische Bewegingspartij (MHP), een belangrijke bondgenoot van de regering. Bahçeli riep Öcalan publiekelijk op om de militante groepering aan te sporen de wapens neer te leggen.
Wat is het ‘recht op hoop’?
Het ‘recht op hoop’ verwijst naar het rechtsbeginsel dat de voorwaardelijke invrijheidstelling van een gevangene in overweging neemt na het uitzitten van een deel van zijn straf, op basis van goed gedrag en andere wettelijke criteria. Het is bedoeld om rehabilitatie en re-integratie te bevorderen in plaats van permanente uitsluiting uit de samenleving.
Het concept werd verstevigd in het arrest van het EHRM uit 2013 in de zaak Vinter e.a. tegen het Verenigd Koninkrijk, waarin werd gesteld dat levenslange gevangenisstraffen na maximaal 25 jaar herzien moeten kunnen worden, zodat gevangenen een reële kans op vrijlating hebben.
De uitspraak is sindsdien richtinggevend geweest voor mensenrechtennormen in heel Europa. Het Turkse wetboek van strafrecht staat echter momenteel geen herziening van straffen of voorwaardelijke invrijheidstelling toe voor personen die een levenslange gevangenisstraf met een verzwaring uitzitten, waardoor hen in feite elk vooruitzicht op vrijlating wordt ontzegd.
